Roussolakos - ruiny minojskiego miasta obok Palekastro

Palekastro

Palekastro to niewielka wioska znajdująca się na wschodnim wybrzeżu Krety, kilka kilometrów na południe od słynnej plaży Vai. Chociaż obecnie większość jej mieszkańców wciąż utrzymuje się z rolnictwa to jednak atrakcyjne położenie w niedalekiej odległości od plaż oraz rosnąca popularność wschodniego regionu Krety mogą niedługo zmienić te proporcje.

Obecnie cały ten rejon ten jest jeszcze wolny od masowej turystyki i wielkich hoteli oferujących wypoczynek typu all inclusive, a najczęstszymi gośćmi są nadal turyści indywidualni. Zarówno Palekastro, jak i inne pobliskie miejscowości nadal nie są typowymi turystycznymi kurortami, nie znajdziecie więc tu infrastruktury charakterystycznej dla turystycznych miejscowości północnego wybrzeża Krety. Odnajdziecie natomiast ciszę i święty spokój, czyli tak zwaną prawdziwą Kretę oraz przemiłych i życzliwych mieszkańców. Dodatkową atrakcją tego rejonu jest duża ilość stanowisk archeologicznych skupionych na stosunkowo niewielkim obszarze.

Nadchodzą zmiany

Niestety wszystko wskazuje na to, że już wkrótce charakter tego regionu znacząco się zmieni. W drugiej połowie 2023 roku planowanie jest rozpoczęcie prac związanych z realizacją budowy wielkiego kompleksu hotelowo-wypoczynkowego w Kavo Sidero, czyli najbardziej wysuniętym na północny wschód krańcu Krety. Inwestycja o obecnej wartości 270 mln euro ma zająć powierzchnię ponad 10 000 hektarów, a po oddaniu do użytku stanie się bazą hotelową, która zapewni turystom dostęp do 2000 łóżek. Planowane jest także wybudowanie tu pól golfowych.

Surferzy na Kouromenos


Raj dla wielbicieli wykopalisk i plaż

W niewielkiej odległości od Palekastro znajdują się wykopaliska w Itanos, Kato Zakros, Roussolakos oraz wiele innych mniejszych. Również nie można tu narzekać na brak plaż, bo oprócz tych żwirowych znajduje się tu sporo ładnych i piaszczystych (Vai, Itanos, Chiona, Xerokambos). Szczególnie warto zwrócić uwagę na te mniej popularne plaże, gdyż wolne są one od męczącego tłoku jaki panuje na znanej i popularnej Vai. Ten rejon Krety polubią też windsurferzy, gdyż szeroka zatoka przy długiej plaży Kouroumenos to miejsce, w którym wiejące wiatry szczególnie sprzyjają uprawianiu tego sportu. Palekastro oraz okoliczne wioski warto odwiedzić także w poszukiwaniu lokalnych doskonałych produktów. Małe miejscowe sklepiki oferują sery, zioła, domowe przetwory, pyszny chleb, świeże warzywa i owoce.

Najłatwiej dostać się tu własnym wypożyczonym samochodem. Jeśli jednak chcecie lub musicie wybrać transport publiczny to da się tu także dojechać autobusem KTEL, gdyż Palekastro ma bezpośrednie połączenie z Sitią. Autobusy jeżdżą dość rzadko w dni powszednie, więc planując podróż należy koniecznie sprawdzić godziny odjazdów. Autobusem tym dojedziecie także do Vai oraz Zakros.

Roussolakos - Chiona Beach

Roussolakos

Nieco ponad 2 km od Palekastro obok plaży Chiona znajduje się duże stanowisko archeologiczne zwane Roussolakos, które warto odwiedzić będąc w tym rejonie Krety. Duża odległość, w jakiej znajduje się ono od popularnych miejscowości (91 km od Agios Nikolaos) powoduje, że zwiedzanie tych antycznych ruin lepiej zaplanować na czas, gdy bazę wypadową będziecie mieć właśnie w tych wschodnich rejonach wyspy.

Najstarsze ślady odnalezione na tym terenie wskazują, że ludzie zamieszkiwali ten region od połowy III tysiąclecia p.n.e. Jednak najważniejszy rozwój tego miejsca przypadł na wieki późniejsze. Chociaż oryginalna minojska nazwa osady jak dotąd nie została poznana, to do tego miejsca przylgnęła pochodząca z epoki brązu nazwa Roussolakos, czyli czerwone pustkowie. Łatwo się domyśleć, że określenie to pochodzi od czerwonego pyłu, który pokrywa tę okolicę. Jak wskazuje zachowana inskrypcja w późniejszych czasach prawdopodobnie znajdowała się tu grecka osada Heleia.


Wygląd i zabudowa starożytnego miasta

Dotychczasowe odkrycia ujawniają, że minojskie miasto, które tu się znajdowało, było dynamicznym centrum handlowym, które z biegiem lat i potrzeb rozrastało się. Szacuje się, że miasto w okresie swojej największej świetności miało wielkość 50.000 stóp kwadratowych (4645 mkw). Cechą typową dla osad minojskich był brak murów obronnych.

Samo miasto miało dość zwartą zabudowę, a ciasno wybudowane domy rozdzielone były wąskimi, przeważnie brukowanymi ulicami. Współcześni badacze wyodrębnili w jego granicach kilka części, “dzielnic”, które nazwali literami greckiego alfabetu. Różniły się między sobą typem zabudowy oraz pełnionymi funkcjami. Wyodrębniono lepsze i gorsze dzielnice zamieszkiwane przez bogatszych mieszkańców w bardziej wystawnych domach oraz te należące do biedniejszych ludzi.


Wszystkie wyodrębnione części miasta koncentrowały się wokół jednej ulicy szerokiej na cztery metry, która przebiegała przez całą osadę i prowadziła dalej w kierunku wybrzeża. Interesujące okazuje się to, że pośrodku tej szerokiej arterii znajdowało się położone nieco wyżej miejsce przeznaczone tylko dla pieszych.
Pozostałe miejskie ulice, które je przecinały, nie były już tak okazałe i szerokie, a ich szerokość wahała się między 1,4 m a 2,3 metra.

Północną część największego kwartału δελτα zamieszkiwali bogaci mieszkańcy. Dowodem tej zamożności były luksusowo wyposażone domy. To co świadczy o wysokim standardzie budynków to układ kolumn oraz wewnętrznych dziedzińców, dzięki którym można było doprowadzić do obszernych domów świeże powietrze i światło. Takie budynki były charakterystyczne właśnie dla osady w Roussolakos. Naukowcy odnaleźli taki typ konstrukcji w szeregu największych domów w mieście. Nadano nawet im nawet nazwę: Palaikastro Hall, a największy z nim liczył aż 22 bogato wyposażone pokoje. Dodatkowymi elementami tych domów były kuchnie, kamienne zbiorniki na wodę, łazienki, ołtarze oraz magazyny oliwy. Warto też podkreślić to, że całe miasto niezależnie już od zamożności mieszkańców poszczególnych “dzielnic”, było skanalizowane.

Roussolakos - wykopaliska


Wykopaliska - panorama

Miasto było położone w bardzo dobrym rolniczym rejonie, dzięki czemu jego mieszkańcy mogli zajmować się nie tylko handlem i żeglugą. Otaczające je gaje oliwne oraz żyzne pola sprzyjały uprawie roli i zapewniały żywność dużej populacji. Wśród uprawianych zbóż dominował jęczmień, którego ziarna znalezione zostały w magazynach przez archeologów badający ten teren. Minojczycy hodowali tu także winorośla, z których produkowali wino. W niektórych domach odnaleziono kamienne prasy do wyciskania oliwy z oliwek i soku z winogron. Osłonięta przed wiatrami przystań była ważnym czynnikiem handlowego rozwoju miasta. Statki przewożące różne drogocenne towary mogły bezpiecznie zawijać do portu. Dodatkowo wody otaczające tej rejon cechował się bogatymi łowiskami.


W mieście rozwinięte było także rzemieślnictwo, produkcja wyrobów z metali, kamienia czy kości słoniowej, które w większości były surowcami importowanymi. Rozwinięte było także garncarstwo, a wyroby ceramiczne wytwarzane przez mieszkańców Roussolakos eksportowano w inne rejony Krety. Dziś pozostałości i cenne artefakty takie jak amfory, lampy, statuetki, które wydobyto w Roussolakos można oglądać w Muzeum Archeologicznym w Sitia.

Nagły koniec tego ekspansywnego, bogatego minojskiego miasta nastąpił około 1450 roku p.n.e., czyli dokładnie wtedy kiedy na Krecie wskutek niespodziewanej i olbrzymiej katastrofy naturalnej upadły inne miasta minojskie.

Wykopaliska

Prace archeologiczne na terenie Roussolakos zostały rozpoczęte przez brytyjskich archeologów R. Bosanqueta i R.M. Dawkinsa w 1902 roku. Kontynuowano je następnie w 1906 roku, po czym kolejna tura prac została rozpoczęta przez Hugh Sacketta i Mervyn Popham dopiero po sześćdziesięciu latach w 1962-1963 roku. Następne odkrywanie pozostałości osady wznowiono po kolejnych dwóch dekadach w latach 80-tych ubiegłego wieku i następnie w 2004 roku. I chociaż pozostałości miasta zostały odkryte w początkowych latach XX wieku, to jednak do dziś trwają tu prace archeologiczne.

Roussolakos - panorama wykopalisk


Tak długie przerwy w pracach archeologicznych niestety utrudniają zadanie kolejnym ekipom archeologów. Wykopy przez ten czas pokrywają się na nowo ziemią, która zakrywa ponownie odkopane wcześniej fragmenty starożytnego miasta. Dodatkowe szkody powstały tu podczas II wojny światowej kiedy teren wykopalisk nie był nadzorowany. W okresie tym część okolicznych mieszkańców używała antycznego kamiennego budulca na swoje własne potrzeby. Dodatkowym współczesnym zagrożeniem dla wykopalisk oraz całej okolicy są coraz bardziej realne plany wybudowania wielkiego kompleksu hotelowego w bezpośrednim sąsiedztwie Roussolakos.

Jedną z ciekawostek archeologicznych tego miejsca jest to, że właśnie z tych z okolic pochodzą najstarsze groby jednostkowe na Krecie. Grobowce nie były splądrowane, odnaleziono w nich kości dawnych mieszkańców. Dzięki temu antropolodzy mogli przestudiować budowę ciała kobiet i mężczyzn z okresu minojskiego. Dziś wiadomo, że mężczyźni mierzyli średnio 1,6 m, a kobiety 1,5m.

Roussolakos - wejście

Zwiedzanie

Jeśli wykopaliska te znajdą się na Waszej liście miejsc do odwiedzenia to warto pamiętać że czynne są tylko w godzinach od 8.00 do 15.00. W poniedziałki i święta stanowisko jest zamknięte. Wstęp kosztuje tylko 2 €. Z uwagi na to, że miejsce to nie jest zbyt popularne na ogół nie ma tu stałego biletera. Dojeżdża on tu z pobliskich zabudowań, zaraz gdy tylko wypatrzy samochód zbliżający się do Roussolakos.

Roussolakos - mapa

west
central
east

Ciekawe miejsca na Krecie

↤ kliknij odpowiednią część wyspy aby zmienić dolną mapę

Malia
Malia

Malia

Informacje na temat jednego z bardziej znanych miast turystycznych Krety czyli na temat Malii. Opis atrakcji znajdujeących się w mieście Malia oraz opis specyfiki tej miejscowości.

X
więcej
Kritsa
Kritsa

Kritsa

Kritsa to jedna z największych wsi na Krecie. W miejscowosci tej znajduje się bardzo dużo sklepów z wyrobami lokalnego rzemiosła.

X
więcej
Lasithi
Lasithi

Lasithi

Płaskowyż Lasithi oddalony jest o ok. 70 kilometrów od stolicy Krety - Heraklionu. Średnia wysokość, na jakiej znajduje się teren tego płaskowyżu to 840 m. n.p.m.

X
więcej
Jaskinia Dikte
Jaskinia Dikte

Jaskinia Dikte

Jedną z atrakcji turystycznych chętnie odwiedzaną przez osoby spędzające urlop na Krecie jest jaskinia Dikte (Psychro). Głównymi czynnikami, które przyciągają ludzi do tej groty są bogata i urozmaicona szata naciekowa oraz ścisłe powiązanie z mitologią.

X
więcej
Panagia Kera
Panagia Kera

Panagia Kera

Wśród gajów oliwnych w miejscu zwanym Logari, które oddalone jest o niecały kilometr od wsi Kritsa, znajduje się niewielki bizantyjski kościół Panagia Kera pochodzący z XIII-XIV wieku.

X
więcej
Stalida
Stalida

Stalida

Stalida położona jest bezpośrednio wzdłuż wybrzeża jest jedną z najbardziej znanych turystycznych miejscowości na Krecie, która zdecydowanie ożywia się wraz z nadejściem sezonu turystycznego

X
więcej
Wąwóz Ha
Wąwóz Ha

Wąwóz Ha

Większość osób pokonujących trasę między Agios Nikolaos a Ierapetra na pewno zwróci uwagę na wielkie pęknięcie jakim naznaczona jest góra znajdującą się na wschód od tej drogi. Ten majestatyczny twór geologiczny zwany Ha powstał prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi.

X
więcej
Xerokambos
Xerokambos

Xerokambos

Xerokambos to niewielka osada, w której znajdziesz dosłownie kilka tawern, a większość zabudowy stanowią jednopiętrowe i parterowe domy. Dużym atutem tej plaży jest łagodne piaszczyste zejście do morza.

X
więcej
Agios Nikolaos
Agios Nikolaos

Agios Nikolaos

Agios Nikolaos (Άγιος Νικόλαος) to niewielkie miasteczko z niespełna 20 tys. stałych mieszkańców (wg danych statystycznych z 2001 roku). Miejscowość ta jest stolicą nomosu Lasithi.

X
więcej
Elounda
Elounda

Elounda

Choć Elounda do dziś sprawia wrażenie sennego rybackiego miasteczka to jednak pozory nie powinny Was zmylić, gdyż to właśnie ta miejscowość i jej okolica może poszczycić się bodaj największą ilością najlepszych hoteli.

X
więcej
Lato
Lato

Lato

uiny starożytnego miasta LATO można odnaleźć w pobliżu uroczej miejscowości Krista położonej nieopodal Agios Nikolaos.

X
więcej
Gournia
Gournia

Gournia

Uznaje się, że Gournia była zamieszkana w okresie między 3000 p.n.e. a 1200 p.n.e i jest jednym z niewielu miast odkopanych w dużym stopniu.

X
więcej
Pałac w Zakros
Pałac w Zakros

Pałac w Zakros

Zakros to czwarty co do znaczenia i wielkości pałac minojski na Krecie. Ten najpóźniej znaleziony, wybudowany na wschodnim wybrzeżu wyspy pałac znajduje się w miejscowości Káto Zákros.

X
więcej
Pałac w Malia
Pałac w Malia

Pałac w Malia

ierwszy Pałac został wybudowany około 1900 roku p.n.e. w miejscu gdzie znajdowała się całkiem okazała osada, której pozostałości zostały później przekształcone w środkową część miasta.

X
więcej
Moni Toplou
Moni Toplou

Moni Toplou

Moni Toplou (Μονή Τοπλού) zwany także jako The Great Monastery jest jednym z najpiękniejszych i najważniejszych klasztorów na Krecie.

X
więcej
Mochlos
Mochlos

Mochlos

Mochlos to niewielka miejscowość położona mniej więcej w połowie drogi między Agios Nikolaos a Sitią.

X
więcej
Vai
Vai

Vai

O Vai zrobiło się głośno, gdy w latach 70-tych na tle palmowego gaju nakręcono reklamę kokosowych batoników Bounty.

X
więcej
Spinalonga
Spinalonga

Spinalonga

Ta niepozorna niewielka wyspa znajdująca się około 5 km od centrum miejscowości Elounda to jedna z największych turystycznych atrakcji na Krecie.

X
więcej
Trypitos
Trypitos

Trypitos

Gdy na cypel znajdujący się obok Sitii wkraczał ciężki sprzęt nikt nie spodziewał się, że teren ten kryje w sobie ruiny helleńskiego miasta.

X
więcej
Richtis
Richtis

Richtis

Obfitość wody oraz cienia sprawiają, że nawet w szczycie sezonu turystycznego miejsce to jest pełne bujnej roślinności.

X
więcej
Chamaizi
Chamaizi

Chamaizi

Na szczycie stożkowatego wzgórza zwanego Souvloto Mouri odkryto pozostałości niezwykłej budowli o wyjątkowym owalnym kształcie.

X
więcej
Winiarnia Moni Toplou
Itanos
Itanos

Itanos

Ruiny starożytnego miasta Itanos zlokalizowane są na wschodnim krańcu Krety, niespełna 3 kilometry na północ od słynnej palmowej plaży Vai. Mimo że przy samym Itanos także znajdują się fajne plaże, to w przeciwieństwie do swojej znanej sąsiadki miejsce to nie przyciąga tłumów. Trafiają tu albo przypadkowi zabłąkani turyści, albo miłośnicy wykopalisk.

X
więcej
Roussolakos
Roussolakos

Roussolakos

Nieco ponad 2 km od Palekastro obok plaży Chiona znajduje się duże stanowisko archeologiczne zwane Roussolakos

X
więcej
Ierapetra
Ierapetra

Ierapetra

Ierapetra (Ιεράπετρα) to czwarte co do wielkości miasto Krety i zarazem największa miejscowość zlokalizowana w prefekturze Lassithi.

X
więcej
Diaskari - Green Beach
Diaskari - Green Beach

Diaskari - Green Beach

Plaża Diaskari znana również jako Green Beach znajduje się niespełna 3 km od Makry Gialos.

X
więcej
Koufonissi - rejs na wyspę
Koufonissi - rejs na wyspę

Koufonissi - rejs na wyspę

Koufonissi to niewielka wysepka na Morzu Libijskim położona na wyciągnięcie ręki od południowego wybrzeża Krety.

X
więcej
Makry Gialos
Makry Gialos

Makry Gialos

Makry Gialos to jedna z mniej docenianych miejscowości turystycznych na Krecie.

X
więcej
Sitia
Sitia

Sitia

Niespełna 10-tysięczna populacja Sitii czyni to miasto najmniejszym na Krecie. Niektórzy idą nawet o krok dalej i mówią przekornie, że jest to raczej największa wioska Krety.

X
więcej
Dom Napoleona
Dom Napoleona

Dom Napoleona

Dom Napoleona to jedna z niewielu typowo turystycznych atrakcji znajdujących się w Ierapetrze. O tym co mogło wydarzyć się tu latem 1798 roku i ewentualnie ile w tej legendzie jest prawdy piszemy w artykule na poniższej stronie.

X
więcej
Zakros i Kato Zakros
Zakros i Kato Zakros

Zakros i Kato Zakros

Zakros to niewielka miejscowość na wschodnim wybrzeżu Krety, oddalona niespełna 40 km na południowy-wschód od Sitia.

X
więcej
Moni Kapsa
Moni Kapsa

Moni Kapsa

Klasztor Moni Kapsa to jeden z najciekawiej położonych klasztorów na Krecie. Jego masywne zabudowania zostały wzniesione na skalistych, szarych zboczach otaczających położony obok wąwóz Pervolakia.

X
więcej
Pachia Ammos
Pachia Ammos

Pachia Ammos

Pachia Ammos nie jest jednak typową zatłoczoną i gwarną miejscowością turystyczną, których nie brakuje na północy Krety.

X
więcej
Data publikacji:
Data modyfikacji:
Średnia: NAN
Liczba ocen: 0
  • 0.5
  • 1.0
  • 1.5
  • 2.0
  • 2.5
  • 3.0
  • 3.5
  • 4.0
  • 4.5
  • 5.0
 
 
Oceniłeś na:
 
Wszystkie treści i zdjęcia występujące w serwisie są naszą własnością.
Wykorzystanie ich w dowolnej formie wymaga pisemnej zgody autorów.

Komentarze

Wypełnij poniższy formularz aby dodać komentarz

lub kliknij w poniższy link aby skorzystać z możliwosci komentowania przez facebooka:
https://www.facebook.com/crete.poland/posts/10154314787247551,10157469216142551

Nazwa użytkownika:

Adres e-mail:

Tytuł:

Treść:

Przepisz kod z obrazka:
Kod obrazka

Wpisanie prawidowego kodu oznacza zgodę na przetwarzanie danych w celu wyświetlania komentarza.
Kontakt Administratorem Danych Osobowych zgromadzonych na stronie możliwy jest pod adresem mailowym [email protected]

Zapisz komentarz
Zapisz komentarz

Inne strony tej kategorii

Pałac w Malia (Μάλια)

Pałac w Malia (Μάλια)

Pierwszy Pałac został wybudowany około 1900 roku p.n.e. w miejscu gdzie znajdowała się całkiem okazała osada, której pozostałości zostały później przekształcone w środkową część miasta. O pałacu tym wiadomo bardzo niewiele chociaż niektóre fragmenty posadzek oraz jego murów zachowały się i napotykano się na nie podczas prac prowadzonych na terenie młodszych budowli. Pałac ten przetrwał do 1700 r. p.n.e. kiedy to został zniszczony, a na jego miejscu wybudowano Drugi Pałac pod wieloma względami podobny do pierwszego. To właśnie jego ruiny można dziś podziwiać, jego kres położył rok 1450 p.n.e., kiedy to wszystkie ośrodki minojskie na Krecie zostały zniszczone.

Antyczne Lissos szlakiem E4 z Sougia

Antyczne Lissos szlakiem E4 z Sougia

Ruiny starożytnego miasta Lissos znajdują się około 3,5 km od miejscowości Sougia na południowym wybrzeżu Krety oraz około 70 km na południowy zachód od miasta Chania w miejscu, gdzie współcześnie znajduje się zatoka Agios Kirikos. Lissos to jedno z tych miejsc, do których można dostać się albo pieszo pokonując fragment szlaku E4, albo dopłynąć wynajętą łódką.

Wykopaliska w Trypitos

Wykopaliska w Trypitos

Gdy w 1960 roku na niewielki cypel Trypitos znajdujący się obok Sitii wkraczał ciężki sprzęt budowlany nikt nie spodziewał się, że tamtejsza ziemia kryje w sobie ruiny starożytnego helleńskiego miasta. Do dnia dzisiejszego teren ten wciąż jest badany przez archeologów, a znalezione skarby zasilają zasoby Muzeum Archeologicznego w Sitii. Te niszowe wykopaliska znajdujące się tuż przy drodze prowadzącej do Vai to obowiązkowy przystanek dla każdego pasjonata archeologii.

Booking.com

Polecamy:

Oliwa i kosmetyki organiczne Olivaloe


Parklot

Najnowsze komentarze:

Καλή Σαρακοστή ☺
Warto zobaczyć, byliśmy jest pieknie
Piękne miejsce.
Prace wykonane przez Evansa, tak bardzo kontrowersyjne, doprowadziły jednak do tego, że Pałac w Knossos jest najchętniej odwiedzanym zabytkiem na Krecie. Pałac w Zakros czy nawet Fajstos, tak bardzo autentyczne, nie mogą się poszczycić taką popularnością. (...)
Niezapomniane wrażenia
Byłam, widziałam, poczułam moc tego miejsca
Warto zwiedzić.
Nádherná památka byla jsem tam 2x ❤️
gość PiotrWie : Już i na południu jest sporo ludzi - pamiętam puste plaże za Asterousią a w 2019 i w Tris Ekklisies i w Lentas a nawet na plażach Tripiti i Trachoulas było sporo ludzi.A na Serifos czy Kimolos byliśmy sami ewentualnie z jakąś drugą dwójką.
Zostaje mniej oblegane południe , ja pamiętam Kretę z przed 2 dekad i Balos gdzie prawie nie było ludzi :)
Taknpomyślałam, że pewnie trochę zatrzęsło... A wówczas nawet wykonane prace zabezpieczające nie dadzą 100% bezpieczeństwa. Dobrze, że nikt nie ucierpiał
gość PiotrWie : My wybieramy się w maju na Ikarię. Tam czegoś takiego nie będzie jeszcze jakiś czas. Polecam wyspy na którym nie ma lotnisk międzynarodowych - chętni na takie resorty nie uznają podróży z przesiadkami. Np Serifos, Sifnos czy Astipaleę.  
Dobrze, że są miejsca gdzie udało się odsunąć te plany. Typu Plakias , Falassarna
To już nie będzie Kreta dzika i swojska. Będą tłumy i komercja.
Masakra
Pamiętam lekki chłód w porównaniu z upałem sierpniowym poza wąwozem i taką duszącą wilgoć
Ciekawe miejsce. Idąc tam , próbowaliśmy cofnąć czas, wyobrażając sobie wioskę w pełnym rozkwicie…
Parklot

Ciekawe miejsca na Krecie

CRETE Copyright © 2009-24 Linki | Kontakt | Polityka prywatności | Kontakt | Newsletter
ukryj
Zapisz się do
Newslettera