Kreta przewodnik

Historia Krety od epoki klasycznej do pierwszych lat wolności

[czytaj poprzednie >> Historia Krety od Paleolitu do Wieków Ciemnych]

Epoka klasyczna i rzymska

(480 p.n.e. - 395 n.e.)

Wzrost znaczenia Aten powoduje drastyczne zmniejszenie polityczno-kultowej roli Krety. W roku 67 p.n.e. wyspa dostaje się w ręce Rzymian, którzy zaczynają wprowadzać swoje porządki. Gortyna staje się stolicą prowincji rzymskiej o nazwie Kreta-Kyrene. Rzymianie budują infrastrukturę: drogi, akwedukty, świątynie oraz teatry. Następuje rozwój rolnictwa i kultury. Cała Grecja w tym czasie staje się rzymską prowincją, choć jej bogata kultura zaczyna wpływać stopniowo na dorobek rzymian. W 59 roku n.e. przybywa na wyspę apostoł Paweł, którego towarzysz Tytus zostaje mianowany pierwszym biskupem Krety. Wyspa stoi u progu ery chrześcijaństwa...

Aptera - powalone kolumny rzymskiego dom z I w. p.n.e.

Aptera - rzymskie łaźnie z I w. p.n.e.

Aptera - cysterny

Eleftherna - ruiny wieży

Eleftherna - dawne zbiorniki na wodę

Gortyna - widok na amfiteatr

Epoka biznatyjska

(337-826 n.e.)

W 395 roku cesarstwo rzymskie dzieli się na część wschodnią i zachodnią co w konsekwencji określa dalszą przynależność Krety, która wchodzi od tej pory w skład cesarstwa bizantyjskiego. Bizantyjczykom Kreta zawdzięcza liczne kościoły oraz imponującą bazylikę św. Tytusa w Gortynie, której okazałe mury zachowały się do dziś dnia, gdzie można ją podziwiać. Panowanie rzymian przerywają w 826 n.e. arabowie, którzy najeżdżają wyspę.

Panowanie Arabów

(826-961 n.e.)

Najazd arabów powoduje nową falę niepokojów, jakie targają wyspą. Nowi najeźdźcy niszczą wszystkie wczesnochrześcijańskie budowle i prześladują ludność chrześcijańską. Kreta jest przez arabów wykorzystywana jako baza wypadowa do wypraw łupieżczych na Morzu Egejskim. Na wyspie powstaje nowa warowna stolica - Rabd el Chandak - obecny Heraklion.

Druga epoka bizantyjska

(961-1204 n.e.)

W 961 Bizantyjczycy upominają się ponownie o Kretę i pod wodzą Nikeforosa Fokasa odbijają wyspę. Na Krecie powraca chrześcijaństwo, następuje ożywienie gospodarcze i kulturalne objawiające się w malowidłach ściennych oraz architekturze sakralnej.

Epoka wenecka

(1204-1669)

W IV wyprawie krzyżowej Krzyżowcy zdobyli Konstantynopol co doprowadziło do podziału pomiędzy nich Cesarstwa Bizantyjskiego. Kreta przypadła hrabiemu de Montferrat, który w tym samym roku odsprzedał ją Wenecjanom. Ci zaś starali się upodobnić Kretę pod każdym względem do swojej ojczyzny. Na wyspie, która wraz z jej stolicą Chandak otrzymuje nazwę Kandia, dokonuje się wzrost gospodarczy i kulturalny. Z drugiej strony miejscowa ludność gnębiona pańszczyzną i podatkami przez możnych władców wielokrotnie próbowała wielokrotnie zrzucić jarzmo podczas licznych powstań. W 1453 roku upada Konstantynopol skąd na Kretę uciekają artyści i intelektualiści. Przyczynia się to do rozkwitu sztuki (przede wszystkim sakralnej) oraz architektury, kiedy to budowane są okazałe kościoły, fontanny, ratusze oraz obwarowania. Głośne stają się uniwersytet w Kandii oraz szkoła klasztorna w Agia Ekaterini. Ich sława i renoma wykracza daleko poza granice Krety. Ten okres w dziejach Krety zwany jest kreteńskim renesansem.

Okazała twierdza wencka znajdująca się w porcie w Heraklionie

Jedno z pomieszczeń twierdzy w Heraklionie

Niewielka twierdza wenecka w Ierapetra na południowym brzegu Krety

Charakterystyczne mury twierdzy we Frangokastello

Lew wenecki zdobiący jedno z wejść do twierdzy we Frangokastello

Spinalonga - wyspa twierdza

Imeri Gramvousa - twierdza strzegąca północno-zachodniego skraju Krety

Twierdzę wybudowano na najwyższym wzniesieniu wyspy

Widok z Imeri Gramvousa

Epoka turecka

(1669-1898)

Ponowne dostanie się pod panowanie Turków, którzy zdobyli wyspę po 21-letnim oblężeniu, powoduje przymusową islamizację oraz ogromne podatki. To oraz samowola rządzących wywołują gwałtowne sprzeciwy kreteńczyków co znowu prowadzi do krwawych powstań. W 1770 Grecy po jednym z nich ogłaszają niepodległość, która nie trwa jednak długo.  Już w następnym roku Turcy odzyskali kontrolę nad wyspą. Kreteńczycy podejmują usilne zmagania o przyłączenie do Grecji. Problem Krety dociera do świadomości światowej opinii publicznej za sprawą tragedii, jaka rozegrała się w klasztorze Moni Arkadiou. W listopadzie 1866 Turcy otoczyli klasztor w sile 15 tys. żołnierzy i 30 dział. W klasztorze ukrywało się kilkuset powstańców i około 700 kobiet i dzieci. Po kilku dniach oblężenia Turcy przedarli się przez mury. Kobiety i dzieci, które ukryły się w klasztornej prochowni, zginęły wysadzenia jej w powietrze. Oprócz 700 kobiet i dzieci zginęło kilkaset żołnierzy tureckich. Do dziś dnia w klasztorze są wystawione czaszki poległych, a samo miejsce jest dla Kreteńczyków miejscem pamięci narodowej i walk o niepodległość.Wydarzenie to odbiło się szerokim echem w Europie i świecie i miało duże znaczenie dla uzyskania niepodległości przez Kretę w 1898.

Pierwsze lata niepodległości

(1898-1941)

W roku 1898 wojska sułtańskie opuściły wyspę. Stworzono namiastkę parlamentu z deputowanymi chrześcijańskimi i muzułmańskimi, a funkcję Wysokiego Komisarza Krety powierzono greckiemu księciu Jerzemu I. Do 1913 roku ówczesna Kreta jest podzielona na cztery strefy okupacyjne przez mocarstwa Francji, Angliai, Italii i Rosji.W roku 1908 Republika Krety ogłosiła niepodległość nie uznaną jednak międzynarodowo.

Żądania Kreteńczyków o przyłączeniu ich wyspy do Grecji zostają spełnione dzięki Eleftheriosowi Venizelosowi, kreteńskiemu ministrowi sprawiedliwości w rządzie Jerzego I i późniejszemu premierowi całej Grecji, kiedy 30 maja 1913 Kreta została włączona do Grecji. Venizelos próbuje także rozszerzyć granice państwa greckiego aż po Azję Mniejszą co kończy się przegraną z Turcją (1919-1922). Po zawarciu pokoju lozańskiego w 1923 następuje wymiana ludności. Część Greków z Azji Mniejszej osiedla się na Krecie, zaś wyspę musiało opuścić około 30 tysięcy Turków.

Warto pamiętać że w tamtym gorącym politycznie okresie w  1900 roku brytyjczyk Sir Arthur Evans rozpoczyna prace wykopaliskowe w Knossos, gdzie szybko odkrywa ślady upadłej cywilizacji minojskiej.

[czytaj dalej >> Współczesna historia Krety]

Komentarze

Wypełnij poniższy formularz aby dodać komentarz