Do połowy pierwszej dekady XXI wieku niewiele było wiadomo na temat starszej epoki kamienia na Krecie. Początkowe informacje były sporadyczne i niepewne. Dopiero późniejsze odkrycia pozwoliły ustalić, że pierwsi mieszkańcy pojawili się na południowych wybrzeżach wyspy już w dolnym paleolicie (ok. 130 tys. lat temu). Szczególnie intensywnie penetrowali oni obecną wysepkę Gavdos (wówczas okresami połączoną z Kretą) położoną około 35 km dalej na południe. Na podstawie obserwacji zmian szaty zwierzęcej Krety, naukowcy wyciągnęli wnioski, że wyspa była zamieszkiwana przez całą epokę kamienia. Niestety z tego okresu odnaleziono niewiele przedmiotów, które zgrupowane były w dodatku na ograniczonym obszarze wzdłuż wybrzeży południowo-zachodnich.
(5000-2600 p.n.e.)
Na ten czas datuje się najstarsze znaleziska garncarskie z Knossos i Fajstos (Festos). Znajdowano także kamienne narzędzia. W Knossos poniżej Dziedzińca Zachodniego, zwłaszcza w tzw. koulourach (okrągłe zbiorniki), natrafiono na fragmenty zabudowy z kamieni i cegieł suszonych.
Znane są pochówki dziecięce w jamach pod podłogami domów. W celach grzebalnych używano na Krecie (zwłaszcza północnej i wschodniej) również grot. Wiadomo, że uprawiano wtedy jęczmień, pszenicę i rośliny strączkowe. Osadnicy przybyli na Kretę prawdopodobnie już z udomowionymi zwierzętami i roślinami hodowlanymi. W późnym neolicie do wyrobu narzędzi zaczęto stosować kryształ górski. Wczesny neolit przynosi także pierwsze dowody istnienia tkactwa na Krecie, w postaci ciężarków, wrzecion i czółen.
Otwarte pozostaje pytanie o pochodzenie najwcześniejszych mieszkańców wyspy, niewątpliwie dostali się oni na Kretę drogą morską. Do końcowej fazy neolitu Kreta miała jednak niewielu mieszkańców, a gospodarka kontynuowała formy lądowe przyniesione przez osadników z kontynentu.
(2600-2000 p.n.e.)
W okresie przedpałacowym ludność miejscowa wchłania przybyszów z Azji Mniejszej, a w efekcie tworzy się autonomiczna kultura, o czym świadczą znalezione przedmioty kultowe, ceramika, czy groby koliste należące do tego okresu. W okresie przedpałacowym rozwija się handel morski z Egiptem, Azją Mniejszą oraz Mezopotamią. Pod koniec okresu przedpałacowego rozwija się prymitywne pismo hieroglificzne używane na minojskich pieczęciach. Na uwagę zasługuje też fakt pojawienia się miedzi i brązu do wyrobów. Ceramika znacznie różni się od neolitycznej. Nadal lepiona jest ręcznie, pojawiają się jednak nowe kształty naczyń: kuliste dzbanki, kielichy i półkuliste misy dekorowane linearnymi wzorami.
(2000-1700 p.n.e.)
Następuje niezwykły rozwój osadnictwa, które w wielu regionach osiągnęło gęstość najwyższą w całych dziejach Krety minojskiej. Powstały pierwsze monumentalne budowle pałacowe w Knossos, Fajstos, Malii czy Zakros, świadczące o wyodrębnieniu i rozwoju centrów przywódczych pełniących funkcje polityczne, religijne, administracyjne i ekonomiczne, czemu towarzyszył rozwój systemów pisma. Dowodem funkcji ekonomicznych jest istnienie w pałacach magazynów oraz kolistych zbiorników na zboże, zazwyczaj na dziedzińcu zachodnim.
Brak obwarowań tych pałaców dowodzi, że Minojczycy byli uznawani za mocarstwo w tym rejonie Morza Śródziemnego. Obecnie najlepiej zachowane są pozostałości starszego pałacu w Fajstos, we wszystkich jednak przypadkach wcześniejsze budowle zostały przykryte późniejszymi pałacami. Okres starszych pałaców przynosi znaczny rozwój sanktuariów na szczytach wzgórz. Mniej częstą formą są miejsca kultu umieszczone w jaskiniach. Doszło też do pierwszego wielkiego rozkwitu sztuki i rzemiosła artystycznego oraz wykształceniu własnego unikalnego, rozpoznawalnego jako minojski, stylu.
Około roku 1700 p.n.e. prawdopodobnie wielkie trzęsienie ziemi kładzie kres wszystkich największych pałaców Krety oraz wielu osad.
(1700-1450 p.n.e.)
Jest to czas uznawany za najświetniejszą epokę w historii Krety. Z okresu chaosu wyłoniła się Kreta w nowej postaci – cywilizacji pałacowej, dobrze zorganizowanej i w rozkwicie. Minojczycy odbudowali swoje pałace zniszczone wskutek trzęsienia ziemi. Były jeszcze świetniejsze od swoich poprzedników i wyposażone w pomieszczenia kultowe.
Jeśli wierzyć Homerowi w tamtym czasie na Krecie było około 90 miast, a stolicą wyspy było Knossos. Kreta podniosła się z upadku po kataklizmie, nastąpił rozwój gospodarczy i kulturalny. Sztuka wytwarzana w tamtym czasie cechowała się wysokim poziomem artystycznym, zaś pismo ewoluowało w kierunku pisma sylabicznego i zaczęło być szerzej wykorzystywane. Kultura kreteńska objęła swoim zasięgiem nie tylko Mykeny, ale także resztę obszarów greckich położonych w pobliżu wyspy.Okres młodszych pałaców zakończyła kolejna fala zniszczeń, w czasie której legły w gruzach wszystkie oprócz Knossos pałace i wiele osad. Uderzające jest to, że w wielu miejscach zniszczeniu uległy przede wszystkim budowle związane z funkcjami administracyjnymi, natomiast sąsiadujące z nimi domy pozostawały nienaruszone. Wskazuje to na konflikty między ośrodkami lub inwazję jako przyczynę katastrof.
Inne przyczyny upadku kwitnącego państwa i pierwszej bardzo zaawansowanej kultury europejskiej naukowcy upatrują w olbrzymiej fali tsunami spowodowanej przez wybuch wulkanu na wyspie Santoryn. Reszty dopełnili Achajowie z Myken, którzy wykorzystali moment znacznego osłabienia Krety i najechali wyspę. Kreta już nigdy nie osiągnęła takiej świetności po tych wydarzeniach.
(1400-1100 p.n.e.)
Co prawda pałac w Knossos zostaje ponownie odbudowany w 1375 p.n.e. ale po kilka latach traci swoje znaczenie. Kreta w tym czasie jest opanowana przez Mykeńczyków. Ich dominacji podlega także kultura minojska. W Agia Triada, Tylissos oraz Gournia powstają megarony. Evans - późniejszy odkrywca Knossos - znajduje w pałacu w Knossos gliniane tabliczki z tamtego okresu z pismem linearnym B pochodzenia mykeńskiego. Ostateczny upadek kultury kreteńskiej (już silnie nacechowanej wpływami mykeńskimi) następuje po zniszczeniach dokonanych przez różne ludy morskie.
Ten czas jest także określany jako przybliżona data bitwy o Troję.
(1100-800 p.n.e.)
Inwazja Dorów zmusiła Minojczyków (Eteokreteńczyków, jak siebie nazywali czyli prawdziwych Kreteńczyków) do wycofania się w głąb wyspy. Budują oni na niedostępnych terenach wschodniej części wyspy nowe miasta. Dorowie zaś umacniają wybrzeże wyspy budując liczne państwa-miasta oraz warowne twierdze. Obywatelom przyznają pewne prawa, które zostają spisane. Przykładem są Tablice Gortyńskie z kodeksem, które można oglądać obecnie na terenie wykopalisk Gortyny.Brąz po wielu wiekach zostaje wyparty przez żelazo, które służy do produkcji lepszej broni. Kreta zostaje wchłonięta przez Grecję pod względem religii, sztuki i kultury. Ujednolicony staje się także język oraz pismo.
[czytaj dalej >> Historia Krety od epoki klasycznej do pierwszych lat wolności]
[czytaj dalej >> Współczesna historia Krety]
Grecka flaga, która 1 grudnia 1913 roku powiewała nad twierdzą Frikas w Chanii była namacalnym dowodem tego, jak silne związki łączą Kretę z kontynentalną Grecją. Mimo setek lat zależności od innych mocarstw, Kreteńczycy nigdy nie wyzbyli się swojej kultury oraz własnych tradycji.
Kreta zawsze zajmowała szczególne miejsce w sercu Nikosa Kazantsakisa. Urodzony 18 lutego 1885 roku w Heraklionie, dzięki trosce swoich rodziców przebył długą drogę aby stać się jednym z najważniejszych pisarzy współczesnej literatury greckiej. Zawsze wierny swoim pasjom i przekonaniom rzadko liczył się z opiniami innych osób. W swoim życiu jako jedne największych inspiracji wskazywał sny i podróże, które w 1957 roku przyczyniły się do tego, że historia jego życia i twórczości zakończyła się.
Symboliczny początek ulicy 25 Sierpnia wyznacza dawny Plac Lwa ze słynną fontanną Morosiniego, jej koniec określa morze oraz zabudowania portowe. Chyba nie ma ładniej położonego deptaka w Heraklionie. Idąc ulicą w dół, już z daleka widzimy błękit morza zaś mnogość różnego rodzaju knajpek zachęca do zrobienia sobie przerwy w zwiedzaniu. Czy jednak zastanawialiście się kiedykolwiek spacerując tą pięknie położoną ulicą, skąd wzięła się jej nazwa? Co właściwie wydarzyło się tego dnia w 1898 roku, że jedna z głównych ulic miasta Herkulesa została nazwana tą datą? Ulica 25 sierpnia w Heraklionie
Komentarze
Wypełnij poniższy formularz aby dodać komentarz